Uroczysta liturgia w katedrze ormiańskiej we Lwowie

We Lwowie 200. rocznica urodzin hrabiego Włodzimierza Dzieduszyckiego (1825–1899) była uroczyście świętowana mimo trwającej w Ukrainie wojny.

22 czerwca w ormiańskiej Katedrze Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny we Lwowie była sprawowana uroczysta liturgia w intencji Włodzimierza Dzieduszyckiego.

We wspólnej modlitwie wzięli udział: konsul Diana Graczyk, która reprezentowała Konsulat Generalny Rzeczypospolitej Polskiej we Lwowie, członkowie Komitetu organizacyjnego jubileuszu na czele z Tarasem Janickim dyrektorem Państwowego Przyrodniczego Muzeum NAN Ukrainy we Lwowie, oraz mieszkańcy Lwowa, Brodów i Pieniak.

Uroczystą liturgię odprawił ojciec Karapet Garibyan. Wygłosił on krótką mowę, w której wskazał na wielkie zasługi Włodzimierza Dzieduszyckiego, w tym jego tolerancyjną postawę i wsparcie dla różnych wyznań religijnych. Warto zaznaczyć, że arcybiskup lwowski obrządku ormiańskiego (1882–1901) Izaak Mikołaj Isakowicz był duchowym opiekunem i spowiednikiem w ostatnich latach życia hrabiego.

Uroczyste uczczenie urodzin jubilata odbyło się również w Państwowym Przyrodniczym Muzeum NAN Ukrainy, którego założycielem i mecenasem był Włodzimierz Dzieduszycki.

W tym roku muzeum udostępniło zwiedzającym dziewiętnastowieczne eksponaty zebrane za czasów Włodzimierza na wystawie pod nazwą „Za kulisami Muzeum Dzieduszyckiego we Lwowie”, po której oprowadzał prof. Andrij Bokotey. Już tradycyjnie wejście do muzeum w dniu urodzin jego założyciela było wolne od opłat.

Pamięć o hrabim Włodzimierzu Dzieduszyckim i jego spuściźnie żyje po 200 latach!

Zapraszamy do galerii. Autorem relacji i zdjęć jest Bogdan Semchuk.

Obecni na liturgii mieli okazję obejrzeć wystawę poświęconą historii i kulturze ormiańskiej, przygotowaną z okazji 30-lecia odnowienia działalności Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego w Ukrainie. Pomysłodawcą wystawy był o. Karebet Gariban. Kuratorem wystawy jest dr Irina Horban z Muzeum Etnograficznego we Lwowie.

Na pierwszej tablicy została pokrótce opisana historia powstania Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego w Ukrainie. Oto tłumaczenie tekstu z tablicy:

UKRAIŃSKA EPARCHIA APOSTOLSKIEGO KOŚCIOŁA ORMIAŃSKIEGO

Ormianie pojawili się na ziemiach ukraińskich we wczesnym średniowieczu. Od tamtej pory ich losy były nierozerwalnie związane z historią tych ziem. Apostolski Kościół Ormiański odegrał ważną rolę w zachowaniu tożsamości etniczno-narodowej Ormian.

Kolonia ormiańska we Lwowie była jedną z najpotężniejszych. Tutaj w 1363 roku ukończono budowę katedry ormiańskiej pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Matki Bożej. W następnym roku została ustanowiona eparchialność (patriarchat) Katolikosatu Wszystkich Ormian we Lwowie.

W ten sposób w 1364 roku imponujący kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Matki Bożej we Lwowie stał się katedrą i siedzibą arcybiskupa ormiańskiego, którego władza rozciągała się na wszystkich osadników ormiańskich na terytorium dawnej Galicji i Wołynia oraz innych regionów.

W różnych latach centra religijne Ormian zostały założone w Białogrodzie Dniestrowskim (do 1944 – Akkerman), Izmajłowie, Kamieńcu-Podolskim, Kijowie, Łucku, Śniatyniu, Jazłowcu i innych miejscach.

W 1630 roku Mikołaj Torosowicz, biskup Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego we Lwowie, zgodził się na unię z Watykanem. Unia została zawarta z całą jurysdykcją kościoła polsko-litewskiego, która obejmowała również ziemie zachodnioukraińskie. Unia znacznie osłabiła kolonię ormiańską – niezależną przez ponad 300 lat – i doprowadziła do emigracji części ludności ormiańskiej. Kolejną konsekwencją unii był stopniowy upadek pierwotnej kultury ukraińskich Ormian oraz latynizacja ich obrządku. Unia promowała integrację Ormian ze społeczeństwem polskim, doprowadzając również do ich asymilacji.

Rozwój religijny społeczności ormiańskich w zachodniej Ukrainie znacznie różnił się od rozwoju na pozostałych terytoriach ukraińskich (współczesnej centralnej, wschodniej i południowej Ukrainy), gdzie prawie wszystkie centra religijne należały do Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego i były podporządkowane Katolikosowi w Eczmiadzynie. Tylko w niektórych miastach było kilka parafii ormiańskokatolickich.

Na początku lat 30. XX wieku, gdy terytorium ukraińskie zostało włączone do ZSRR, kościoły ormiańskie i miejsca kultu zostały zamknięte. Zostały tylko dwie aktywne parafie ormiańskie – w Odessie i Charkowie. W Odessie ks. Hovhannes Czubarian (1879–1954) został mianowany proboszczem kościoła św. Grzegorza Oświeciciela przez ks. Grzegorza Łusaworycha. W Charkowie proboszczem parafii był ks. Grzegorz Abgarjan, który został zastrzelony w 1938 roku.

Wraz z wybuchem II wojny światowej zachodnia Ukraina była okupowana przez wojska sowieckie. W latach 1939–1941, w wyniku represyjnej polityki rządu sowieckiego, kościół ormiańskokatolicki stracił około połowy swoich wiernych. Po 20 sierpnia 1945 roku we Lwowie wszyscy księża ormiańskokatoliccy zostali aresztowani pod zarzutem kolaboracji z Niemcami. Niektórzy zostali zesłani na Syberię, inni zostali uwięzieni.

W ten sposób, do końca lat 40. XX wieku, Apostolski Kościół Ormiański i Katolicki Kościół Ormiański na Ukrainie zostały zlikwidowane.

Po ogłoszeniu niepodległości Ukrainy ormiańskie społeczności religijne zostały oficjalnie zarejestrowane we Lwowie i w wielu innych miastach ukraińskich. 25 października 1991 roku, zgodnie z dekretem katolikosa wszystkich Ormian Waskena I, rozpoczęła się odbudowa diecezji. W tym samym roku Rada do Spraw Religijnych przy Gabinecie Ministrów Ukrainy zarejestrowała Statut Ukraińskiej Eparchii Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego. Arcybiskup Nathan Hovhannisian został mianowany locum tenens na Ukrainie (od 15 czerwca 1997).

W styczniu 1997 roku katolikos wszystkich Ormian Karekin I proklamował powstanie diecezji Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego na Ukrainie.

Arcybiskup Grigoris Buniatjan był głową Eparchii (diecezji) w latach 2001–2015.

25 czerwca 2001 roku Papież Jan Paweł II odwiedził Katedrę Ormiańską we Lwowie. Ta wizyta przyspieszyła proces stopniowego przekazania Katedry pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Matki Bożej społeczności ormiańskiej. Podobnie jak w czasach sowieckich, służyła jako repozytorium Muzeum Sztuki Ukraińskiej (obecnie Muzeum Andrzeja Szeptyckiego we Lwowie). 18 maja 2003 roku cała katedra została poświęcona. Do dziś pozostaje centrum eparchialnym Ormian na Ukrainie.

Dziś parafie Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego łączą ponad 400 000 wiernych w 27 centrach Ukrainy. Katedra pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Matki Bożej we Lwowie, miejsca kultu w Kamieńcu-Podolskim, Czerniowcach, Berehowie i Białogrodzie Dniestrowskim zostały zwrócone ormiańskim społecznościom religijnym.

Dziewięć kościołów zostało zbudowanych w Kijowie, Charkowie, Odessie, Czerkasach, Mikołajowie, Zaporożu, Dnieprze, Doniecku i Ługańsku; kościoły w Doniecku, Kijowie, Czerkasach i Łucku są w trakcie budowy. Poza tym prowadzone są prace przygotowawcze w Żytomierzu, Kropywnickim, Odessie i Chmielnickim.

Od 30 marca 2015 roku ukraińską Eparchią Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego kieruje biskup Markos Howannisjan.