27 lutego 2025 roku na Wydziale Humanistycznym Ukraińskiego Uniwersytetu Katolickiego we współpracy z Państwowym Przyrodniczym Muzeum Narodowej Akademii Nauk Ukrainy odbyło się drugie seminarium w ramach wykładu „Dziedzictwo Dzieduszyckiego” poświęcone 200. rocznicy urodzin Włodzimierza Dzieduszyckiego, zoologa, mecenasa, kolekcjonera i założyciela Muzeum Przyrodniczego we Lwowie.
Tematem tego spotkania było badanie dziedzictwa naukowego Dzieduszyckiego, w szczególności jego wkładu w archeologię i muzealnictwo, co zostało pokazane w prezentacji Natalii Bułyk, doktora nauk historycznych, kierownika Katedry Archeologii w Instytucie Ukrainoznawstwa Narodowej Akademii Nauk Ukrainy im. I. Krypiakewycza, oraz Mykoły Bandriwskyj’ego, doktora nauk historycznych, starszego pracownika naukowego w Instytucie Ukrainoznawstwa NAN Ukrainy.
Mykoła Bandriwskyj i Natalia Bułyk
W swojej prezentacji „Archeologia w Muzeum Dzieduszyckich” Natalia Bułyk podkreśliła, że choć muzeum znane jest przede wszystkim z eksponatów przyrodniczych, archeologia zawsze odgrywała w nim ważną rolę.
„Jesteśmy przyzwyczajeni do uważania Muzeum Dzieduszyckich za muzeum historii naturalnej i omawiania zbiorów historii naturalnej w Muzeum Dzieduszyckich. Jednak począwszy od trzeciego kwartału XIX wieku, archeologia odgrywała znaczącą rolę w Muzeum Dzieduszyckich. W tym czasie archeologia dopiero zaczynała wyłaniać się jako odrębna dyscyplina naukowa, więc prawie wszystkie muzea zaczęły gromadzić swoje zbiory archeologiczne […] Włodzimierz Dzieduszycki i Muzeum Dzieduszyckich nie były wyjątkiem” – powiedziała Natalia Bułyk.
Autorka zwróciła uwagę, że początkowo kolekcja archeologiczna muzeum była uzupełniana przypadkowymi znaleziskami, które były przekazywane do Muzeum Dzieduszyckich przez kolekcjonerów. Wśród pierwszych eksponatów znalazły się skarb ze wsi Ruda, materiały z Horodnicy uzyskane podczas wykopalisk archeologicznych w latach 1882–1887 oraz paleolityczna płyta ze wsi Horodnica, która jest przechowywana w muzeum od 1887 roku.
Wielką rolę w rozwoju archeologii w muzeum odegrał Karol Hadaczek, którego Natalia Bułyk nazwała „pierwszym zawodowym archeologiem”, i z którego imieniem wiąże się założenie katedry archeologii na Uniwersytecie Lwowskim. Nie tylko systematyzował kolekcje archeologiczne, ale także kształcił nowe pokolenie badaczy. On też był autorem publikacji „Złote skarby michałkowskie” (1904).
Mykoła Bandriwskyj podczas wystąpienia „Skarb Michałkowski – historia jednej kolekcji” opowiedział o okolicznościach znalezienia skarbu (uwaga red.: błędnie podana data – skarb znaleziono w 1878) oraz jego zaginięcia podczas II wojny światowej.
„W swoich Tygodniach archeologów Ukrainy, które ukazały się w Toronto w 1961 roku, Jarosław Pasternak pisze, że te skarb został wywieziony do Moskwy wiosną 1940 roku […]. Nasi polscy koledzy w swoich pracach poświęconych historii archeologii zaczęli pisać, że Skarb Michałkowski znajduje się obecnie w Ermitażu. Jednak nie znalazłem żadnej istotnej argumentacji, na którą warto byłoby zwrócić uwagę i uznać za wiarygodną” – podsumował Mykoła Bandriwskyj.
Prelegent wspomniał również o wersji dotyczącej możliwej podmiany skarbów na kopie po wkroczeniu Armii Czerwonej oraz o ewentualnym wywiezieniu części skarbów przez wdowę po Dzieduszyckim do Londynu. Jednak, jak zaznaczył Mykoła Bandriwskyj, brakuje informacji pozwalających zweryfikować te opowieści, dlatego kwestia losów Skarbu Michałkowskiego pozostaje otwarta.
Podczas seminarium poruszono również kwestię zwrotu ukraińskiego dziedzictwa kulturowego. Zauważono, że część zbiorów archeologicznych przechowywanych wcześniej we Lwowie znajduje się obecnie w muzeach za granicą. W związku z tym podkreślono znaczenie dalszego badania archiwów i intensyfikacji międzynarodowych inicjatyw mających na celu zwrot utraconych artefaktów i zabytków, w szczególności tych związanych z Muzeum Dzieduszyckich.
Zapraszamy do obejrzenia nagrania seminarium (w ustawieniach można wybrać polskie napisy).
Relacja z wydarzenia za: Ukraiński Uniwersytet Katolicki we Lwowie
Zdjęcia na pierwszej stronie oraz w artykule pochodzą ze strony Ukraińskiego Uniwersytetu Katolickiego we Lwowie.
