Skip to main content

Kalendarium

Najważniejsze daty i wydarzenia

1825

22 czerwca urodził się w Jaryszowie na Podolu, gdzie został ochrzczony 3 lipca. Jego rodzicami byli Józef Kalasanty (1776–1847) i Paulina z Działyńskich (1795–1861).  Dzieciństwo spędził w Poturzycy, gdzie ze względów zdrowotnych spędzał dużo czasu na świeżym powietrzu. Uczył się w domu pod kierunkiem pedagoga Franciszka Kleczkowskiego. Jego nauczycielami byli m.in.: Jacek Łobarzewski (botanika), Wincenty Pol (geografia), Ernest Schauer (ornitologia), August Bielowski (historia i literatura). Z F. Kleczkowskim odbył podróże edukacyjne m.in. do Paryża i Getyngi (1840),  Warszawy (1842), Moguncji i Paryża (1845). Jego głównym zainteresowaniem stały się nauki przyrodnicze. 

Stanisław Antoszewicz, Jaryszów, drzeworyt sztorcowy na papierze 142×214 mm za: „Kresy” nr 980 z 10 kwietnia 1884, s. 240

Stanisław Antoszewicz, Jaryszów, drzeworyt sztorcowy na papierze 142×214 mm za: „Kresy” nr 980 z 10 kwietnia 1884, s. 240

 

Pałac w Poturzycy – zdjęcie pochodzi ze zbiorów Państwowego Przyrodniczego Muzeum NAN Ukrainy

Pałac w Poturzycy – zdjęcie pochodzi ze zbiorów Państwowego Przyrodniczego Muzeum NAN Ukrainy


Józef Kalasanty Dzieduszycki, portret Alojzego Rejchana, około 1835, Lwowska Galeria Obrazów

Józef Kalasanty Dzieduszycki, portret Alojzego Rejchana, około 1835, ol., pł., 95,5 x 75,5 cm, Lwowska Galeria Obrazów


Paulina Dzieduszycka (1795–1861) – portret Alojzego Rejchna, około 1845, Lwowska Galeria Obrazów

Paulina Dzieduszycka (1795–1861) – portret Alojzego Rejchna, około 1845, ol., pł., 97 x 77 cm, Lwowska Galeria Obrazów

1847

19 czerwca zmarł jego ojciec Józef Kalasanty, po którym 22 letni Włodzimierz odziedziczył ogromny majątek w trzech zaborach, stając się jednym z najbogatszych ludzi w Galicji. W tym samym roku udzielaił bezprocentowej pożyczki Zakładowi Narodowemu im. Ossolińskich na uruchomienie drukarni.

Nekrolog Józefa Dzieduszyckiego za: Lwowska Naukowa Biblioteka im. W. Stefanka NAN Ukrainy

Nekrolog Józefa Dzieduszyckiego za: Lwowska Naukowa Biblioteka im. W. Stefanka NAN Ukrainy

1848

Włodzimierz zaangażował się w działania patriotyczne związane z Wiosną Ludów. Włączył się w prace lwowskiej Centralnej Rady Narodowej oraz wstąpił do Gwardii Narodowej we Lwowie. Wspierał materialnie „sprawę narodową”. Zniósł pańszczyznę w swoich majątkach położonych na terenie Galicji – od marca 1848 roku płacił chłopom za pracę (od 2 kwietnia w Zarzeczu). W tym samym roku został członkiem i działaczem Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego (1848–1876), w ramach którego zaangażował się w organizację Wyższej Szkoły Rolniczej w Dublanach, otwartej w 1855 roku. Był jej wieloletnim kuratorem i fundował stypendia dla jej absolwentów. Należał również m.in. do Towarzystwa Gospodarczo-Rolniczego Krakowskiego (od 1854) i Towarzystwa Rolniczego Królestwa Polskiego (od 1860).

 

1853

20 września wziął ślub z Alfonsyną Miączyńską (ur. 1836) w kościele Dominikańskim we Lwowie. W 1855 roku małżonkowie kupili pałac przy ulicy Kurkowej 15 we Lwowie i tam zamieszkali. 

Karol Auer, Kościół dominikanów we Lwowie, 1837, POLONA

Karol Auer, Kościół dominikanów we Lwowie, 1837, POLONA


Pałac Dzieduszyckich przy ul. Kurkowej 15 we Lwowie, arch. rodzinne

Pałac Dzieduszyckich przy ul. Kurkowej 15 we Lwowie, arch. rodzinne

1854

Został członkiem Towarzystwa Gospodarczo-Rolniczego Krakowskiego.

1855

12 lipca urodziła się córka Klementyna Paulina Jadwiga Maria, późniejsza Zygmuntowa Szembek.

1856

Ufundował stypendium dla absolwentów szkoły w Dublanach koło Lwowa, którzy chcieli się kształcić za granicą. Szkoła rolnicza w Dublanach powstała w 1856 roku z inicjatywy Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego założonego w 1845 roku. W 1860 roku przyczynił się do utworzenia wzorowej owczarni dublańskiej.

Budynek Akademii Rolniczej w Dublanach, za: Wikipedia

1858

Włodzimierz udostępnił publiczności – głównie studentom, naukowcom, dziennikarzom i literatom – odziedziczoną po ojcu Bibliotekę Poturzycką. W listopadzie 1857 roku została ona przeniesiona z Poturzycy do Lwowa i umieszczona w pałacu przy ul. Kurkowej. Opiekę nad biblioteką powierzył swojemu przyjacielowi z dzieciństwa Józefowi Łozińskiemu (1827–1897). Pod koniec XIX wieku uchodziła ona za jedną z najlepszych bibliotek Lwowa.  Korzystali z niej m.in. Karol Szajnocha, Kornel Ujejski, Piotr Bielowski, Wincenty Pol, Hiacynt Łobarzewski. W późniejszych latach Włodzimierz wielokrotnie wspierał różne biblioteki, w tym Ossolineum. W 1869 ufundował bibliotekę pedagogiczną i oświatową dla Rady Szkolnej Krajowej.

1859

8 maja urodziła się córka Anna Paulina Stanisława Alfonsyna (1859–1917), późniejsza Tadeuszowa Dzieduszycka. Jej mąż Tadeusz był drugim ordynatem poturzycko-zarzeckim.

1861

14 września zmarła we Lwowie Paulina Dzieduszycka, matka Włodzimierza. po której odziedziczył trzecią część dóbr Działyńskich pod Poznaniem (Konarzewo). W tym samym roku wysłał ornitologa Ernesta Schauera w Tatry, skąd ten przywiózł bogatą kolekcję ptaków i innych przedstawicieli lokalnej fauny.

1863

Po wybuchu powstania styczniowego w Królestwie Polskim Włodzimierz poparł ideę niepodległościową oraz wsparł naczelne władze powstania oraz galicyjskich działaczy, którzy spotykali się z pełnomocnikami Rządu Narodowego w pałacu przy ul. Kurkowej we Lwowie. Był członkiem Organizacji Narodowej Pomocy powstaniu styczniowemu i wspierał je finansowo. Organizował przerzuty broni, ludzi i zaopatrzenia przez granicę, a w swoich majątkach stworzył punkty opieki nad rannymi. W 1878 roku został członkiem honorowym Towarzystwa Weteranów Wojskowych za wspieranie wdów i sierot po powstańcach styczniowych oraz opiekę nad kalekami. 

8 lipca 1863 roku urodziła się córka Maria (1863–1941), późniejsza Tadeuszowa Cieńska.

Alfonsyna z Miączyńskich Dzieduszycka z Marią, arch. rodzinne

1865

Włodzimierz, mimo rosnącego autorytetu wśród ziemiaństwa galicyjskiego, niechętnie angażował się w życie polityczne Galicji. Jednak w grudniu 1865 roku i sierpniu 1874 roku – przyjął mandat poselski po wyborach uzupełniających do Sejmu Krajowego. Wcześniej w 1861 roku odmówił przyjęcia mandatu posła do Galicyjskiego Sejmu Krajowego z obwodu żółkiewskiego. Podobnie było w 1867 i 1877 roku.

Edward Trzemeski, Gmach Sejmu Krajowego we Lwowie ok. 1898 r., za: Wikipedia

Edward Trzemeski, Gmach Sejmu Krajowego we Lwowie ok. 1898 r., za: Wikipedia

 

1867

2 marca urodziła się córka Jadwiga Helena Walentyna, późniejsza Witoldowa Czartoryska.
W tym samy roku założył Galicyjski Bank Hipoteczny – ze Stanisławem Gołuchowskim, Józefem Kolischerem, Alfredem Potockim, Ludwikiem Skrzyńskim.

Jadwiga Dzieduszycka, późniejsza Witoldowa Czartoryska, arch. Domu pod Jedlami

1873

Był delegatem galicyjskiej komisji wystawienniczej na wystawie światowej w Wiedniu. 

Plan wystawy światowej w Wiedniu w 1873 roku, za: Wikipedia

1874

W sierpniu przyjął mandat poselski po wyborach uzupełniających do Sejmu Krajowego. W tym samym roku został wybrany dziedzicznym członkiem wiedeńskiej Izby Panów.

Był inicjatorem – razem z z prof. Julianem Zachariewiczem – powstania Muzeum Przemysłowego Miejskiego we Lwowie i prezesem jego Rady Nadzorczej (do 1895). Dziesięć lat później w 1884 roku został mianowany przez Radę Miejską Lwowa dożywotnim członkiem Rady Nadzorczej tego muzeum.

1875

Był przewodniczącym pięcioosobowej komisji organizującej krajową wystawę przemysłowo-rolniczą we Lwowie (1300 wystawców krajowych i zagranicznych), na której został zaprezentowany tzw. przemysł domowy. 

1876

Od 7 marca do 26 kwietnia był marszałkiem Sejmu Krajowego Galicji III kadencji. Zajął się tworzeniem ustaw i instytucji wspierających rozwój naukowy i gospodarczy Galicji. Wcześniej w latach 1875–1876 pełnił w Sejmie funkcję przewodniczącego komisji kultury krajowej. Był również członkiem wiedeńskiej Izby Panów (od 1874) i tajnym radcą (1877). Z jego inicjatywy rząd krajowy zajął się tworzeniem szkół przemysłowych i rękodzielniczych, np. Krajowej Szkoły Garncarskiej w Kołomyi i Sokalu. Był współorganizatorem – z Adamem Sapiehą – i pierwszym kuratorem Krajowej Szkoły Gospodarstwa Lasowego we Lwowie. W tym samym roku założył Galicyjskie Towarzystwo Łowieckie. W 1878 sfinansował wydanie pierwszego polskiego miesięcznika łowieckiego „Łowiec”, które położyło ogromne zasługi w krzewieniu systemowej ochrony zwierząt.

1877

17 stycznia został mianowany honorowym obywatelem miasta Lwowa. Został też honorowym obywatelem Brodów, Sokala i Kołomyi. W tym samym roku zorganizował wystawę krajową we Lwowie i utworzył „Tymczasowy komitet doradczy dla spraw krajowego rękodzielnictwa, przemysłu domowego i opieki nad szkołami rękodzielniczymi”, który w 1879 został przekształcony w „Kuratoreię dla spraw przemysłu domowego i drobnego”). 

W  latach 1877–1879 był członkiem Rady Miasta Lwowa w sekcji spraw organizacyjnych i oświaty.

1878

Został przewodniczącym delegacji austro-węgierskiej podczas wystawy światowej w Paryżu, na której odpowiadał za ekspozycję całej monarchii. Za osiągnięcia na tym polu rząd francuski 9 stycznia 1879 roku odznaczył go Krzyżem Komandorskim Orderu Legii Honorowej z tytułem officier de l`instruction publique. Cesarz Franciszek Józef I 30 kwietnia 1881 roku przyznał mu Order  Żelaznej Korony pierwszej klasy.

1880

30 kwietnia zostało otwarte dla publiczności Muzeum Przyrodnicze im. Dzieduszyckich we we Lwowie. 10 września Włodzimierz podarował je krajowi (Galicji). W muzeum mieściły się działy: zoologiczny, botaniczny, mineralogiczno-geologiczny, etnograficzny i prehistoryczny. Na propagowanie muzeum nie szczędził sił i środków. Mimo ogromnej niechęci do wystąpień publicznych, nigdy nie odmawiał jeśli miały one dotyczyć muzeum. 19 lipca 1875 roku wystąpił np. z wykładem otwierającym II Zjazd Lekarzy i Przyrodników Polskich we lwowskim ratuszu.

W 1880 roku zorganizował pierwszą na ziemiach polskich wystawę etnograficzną w Kołomyi, na której zaprezentowano wyroby Hucułów, Ormian, Cyganów. Był to przełomowy moment w dziejach zainteresowania Huculszczyzną. 

3 października tego roku został poświęcony kościół w Zarzeczu (bp Albin Dunajewski). Projekt wykonał prof. Julian Zachariewicz, a  budowa była sfinansowana przez Włodzimierza i Alfonsynę.

1880-1914

W tych latach zostało wydanych 15 tomów „Muzeum im. Dzieduszyckich we Lwowie”. Ich kontynuacją były „Rozprawy i Wiadomości z Muzeum im. Dzieduszyckich we Lwowie” wydawane w latach 1915–1924.  Włodzimierz sfinansował również wydawanie dzieł naukowych, szczególnie przyrodniczych, m.in. prace Augusta Bielowskiego, Maurycego Dzieduszyckiego, Oskara Kolberga, Wojciecha Urbańskiego, Maksymiliana Nowickiego i wielu innych (1850–1899). Dzięki funduszowi zapisanemu przez Dzieduszyckiego w testamencie, wydano czterotomowe dzieło „Huculszczyzna” Włodzimierza Szuchiewicza (1902–1908).

1881

14 listopada Włodzimierz został powołany członkiem-korespondentem Wydziału Nauk Matematyczno-Przyrodniczych Akademii Umiejętności w Krakowie. 

1887

Był gospodarzem działu przemysłu domowego podczas Krajowej Wystawy Rolniczej i Przemysłowej oraz Sztuki Polskiej w Krakowie.

1888

Wziął udział w wystawie etnograficznej w Tarnopolu. Dała ona podstawy pod założenie tamtejszego Muzeum Etnograficznego (1907).

1893

12 grudnia powołał do życia ordynację (20 grudnia ustawa podpisana przez cesarza, Dziennik Ustaw Państwa, art. IX), której projekt został nazwany: Akt fundacyjnego powierznictwa familijnego hrabiów Dzieduszyckich. Ordynacja poturzycko-zarzecka miała zabezpieczać utrzymanie Muzeum imienia Dzieduszyckich oraz Biblioteki Poturzyckiej. Pierwszym ordynatem został Włodzimierz.

Projekt Statutu Hrabiów Dzieduszyckich, Państwowe Przyrodnicze Muzeum NAN Ukrainy we Lwowie

1894

4 maja otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Lwowskiego (na wniosek prof. Benedykta Dybowskiego).

Uniwersytet Lwowski

Był prezesem honorowym podczas Powszechnej Wystawy Krajowej we Lwowie (Park Stryjski) – opracował projekt i uroczystość otwarcia, przygotował dział etnograficzny i przemysłu ludowego (z pomocą Włodzimierza Szuchiewicza i Ludwika Wierzbickiego). W tym samym roku został członkiem komitetu fundacyjnego im. Karola Szajnochy, które przyznawało stypendia dla zasłużonych literatów i dziennikarzy.

1896

Był współtwórcą Komitetu Krajowego dla spraw przemysłu (z marszałkiem Stanisławem Badenim).

Kazimierz Pochwalski, portret Stanisława Badeniego, za: Wikimedia Commons

Kazimierz Pochwalski, portret Stanisława Badeniego, za: Wikimedia Commons

1899

18 września zmarł w Poturzycy i 23 września został pochowany w Zarzeczu. Kazanie wygłosił arcybiskup ormiański Izaak Isakowicz.

Włodzimierz Dzieduszycki, Archiwum Domu pod Jedlami